Hội chứng ngừng thở khi ngủ do tắc nghẽn đường thở (Obstructive Sleep Apnea Syndrome: OSAS) không những ảnh hưởng đến sức khỏe của bệnh nhân mà còn ảnh hưởng đến giấc ngủ của những người khác.
Hội chứng ngưng thở khi ngủ là gì?
Ngưng thở khi ngủ là bệnh gì? Ngưng thở khi ngủ là hội chứng rối loạn giấc ngủ phổ biến gây ra tình trạng ngừng thở thường xuyên trong khi ngủ. Hầu hết những người bị ngưng thở khi ngủ đều có các triệu chứng như ngáy to và buồn ngủ vào ban ngày.
Ngưng thở khi ngủ có 3 dạng chính gồm ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA), ngưng thở khi ngủ trung ương (CSA) và ngưng thở khi ngủ hỗn hợp.
Phân loại ngưng thở khi ngủ
Theo TS. Bs Nguyễn Thu Trà, Chuyên khoa phẫu thuật – thẩm mỹ – thái dương hàm Nha khoa Như Ngọc, dựa theo cơ chế gây ngừng thở khi ngủ, chứng ngưng thở khi ngủ được chia thành 3 loại như sau.
1. Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA)
Hiện tượng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn xảy ra khi đường hô hấp trên bị tắc nghẽn nhiều lần trong khi ngủ, làm giảm hoặc ngừng hoàn toàn luồng không khí. Nó được định nghĩa là khoảng thời gian ngưng thở hoặc giảm thở >10 giây, sau đó là kích thích và thở gấp.
Cơn ngừng thở khi ngủ do tắc nghẽn là hội chứng ngưng thở khi ngủ phổ biến nhất. Bất cứ điều gì có thể thu hẹp đường thở như béo phì, amidan lớn hoặc thay đổi nồng độ hormone đều có thể làm tăng nguy cơ ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn. Trong đó, béo phì là nguyên nhân lớn nhất dẫn đến hội chứng này.
2. Ngưng thở khi ngủ trung ương (CSA)
Hội chứng ngưng thở khi ngủ trung ương xảy ra khi não không gửi tín hiệu cần thiết để thở. Tình trạng sức khỏe ảnh hưởng đến cách não kiểm soát đường thở và cơ ngực có thể gây ra chứng ngưng thở khi ngủ trung ương.
3. Ngưng thở khi ngủ hỗn hợp
Là loại ngưng thở khi ngủ bao gồm cả hai loại trên.
Triệu chứng ngừng thở khi ngủ
Các triệu chứng ngưng thở khi ngủ liên quan đến nhịp thở bất thường vào ban đêm, cũng như rối loạn giấc ngủ vào ban ngày.
1. Triệu chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn
Các triệu chứng thường gặp của chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn bao gồm:
- Ngủ ngày quá nhiều;
- Ngáy to thường được ngắt quãng bởi tiếng thở hổn hển hoặc nghẹt thở;
- Nhức đầu vào buổi sáng có thể kéo dài vài giờ sau khi thức dậy;
- Khô miệng khi thức dậy;
- Hay thức giấc giữa đêm, ngủ không yên giấc;
- Tiểu đêm;
- Giảm tập trung
- Thức giấc vào ban đêm
- Khó tập trung
Một số triệu chứng ngưng thở lúc ngủ do tắc nghẽn có thể không được nhận biết sớm. Ví dụ, tiếng thở bất thường và tiếng ngáy chỉ có thể khiến một người chú ý sau khi họ được người ngủ cạnh quan sát thấy.
Nhiều triệu chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn cũng có thể do các vấn đề sức khỏe khác gây ra. Vì vậy, không thể chẩn đoán tình trạng này dựa vào các triệu chứng.
Nguyên nhân gây ngưng thở khi ngủ
Ở những người bị ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn, các cơ ở phía sau cổ họng thư giãn trong khi ngủ, thu hẹp không gian cho luồng không khí đi qua.
Tình trạng ngáy xảy ra khi đường thở bị thu hẹp và tắc nghẽn, không nhận đủ oxy. Việc thiếu oxy dẫn đến sự thức tỉnh một phần hoặc toàn bộ của não để khôi phục luồng không khí. Những sự gián đoạn hô hấp này xảy ra lặp đi lặp lại trong khi ngủ.
Các yếu tố tăng nguy cơ bị ngưng thở khi ngủ
Các yếu tố, nguy cơ chính gây ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn có liên quan đến tuổi tác, giới tính, trọng lượng cơ thể và một số đặc điểm giải phẫu nhất định của vùng đầu và cổ.
Biến chứng ngừng thở khi ngủ
Nếu việc điều trị hiệu quả có thể ngăn ngừa hoặc giải quyết các biến chứng nghiêm trọng do ngưng thở khi ngủ. Ngược lại nếu tình trạng này không được điều trị có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tinh thần của người bệnh.
Ngưng thở khi ngủ làm giảm chất lượng giấc ngủ. Giấc ngủ kém còn làm giảm nồng độ oxy trong cơ thể.
Theo đó, chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn có liên quan đến nguy cơ mắc nhiều vấn đề sức khỏe, có thể kể đến như:
- Tai nạn giao thông do buồn ngủ hoặc ngủ gật khi lái xe;
- Các bệnh tim mạch như huyết áp cao, đột quỵ, suy tim, bệnh tim và nhịp tim bất thường;
- Rối loạn chuyển hóa bao gồm bệnh tiểu đường type 2;
- Tăng huyết áp phổi gây căng thẳng quá mức cho tim;
- Các vấn đề về tư duy như suy giảm trí nhớ và sự tập trung;
- Rối loạn tâm trạng bao gồm cáu kỉnh và nguy cơ trầm cảm cao hơn;
- Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, là sự gia tăng chất béo tích tụ trong gan có thể góp phần gây tổn thương gan nghiêm trọng;
- Tăng nguy cơ biến chứng liên quan đến gây mê trong phẫu thuật.
Phòng ngừa chứng ngừng thở lúc ngủ
ThS.BS. Phùng Thị thu Hằng, Chuyên khoa phẫu thuật – thẩm mỹ – thái dương hàm Nha khoa Như Ngọc khuyến nghị, để phòng ngừa chứng ngưng thở khi ngủ, mỗi người cần điều chỉnh một số yếu tố sau đây:
- Kiểm soát cân nặng: Giữ cân nặng ở mức tiêu chuẩn, hoặc giảm cân nếu cân nặng vượt mức khuyến nghị;
- Thay đổi tư thế ngủ: Nếu một tư thế ngủ nào đó khiến bạn cảm thấy khó thở hoặc phát ra tiếng ngáy, hãy thử thay đổi để cải thiện tình trạng này;
- Bỏ thuốc lá: Các nghiên cứu đã chỉ ra thuốc lá là một trong các yếu tố nguy cơ của chứng ngừng thở khi ngủ. Do vậy, không hút thuốc lá có thể giúp giảm nguy cơ gây bệnh này.
- Khám sức khỏe định kỳ: Những người có các yếu tố nguy cơ phát triển hội chứng ngưng thở khi ngủ như: tiền sử gia đình mắc chứng ngưng thở khi ngủ, độ tuổi từ 65, gặp các bệnh lý mũi họng… nên đi khám sức khỏe định kỳ mỗi năm 2 lần để phòng ngừa bệnh.
Vai trò của nha khoa trong chẩn đoán chứng ngưng thở khi ngủ
Bác sĩ nha khoa có thể đóng vai trò quan trọng trong việc giúp bệnh nhân theo đuổi chẩn đoán ngưng thở khi ngủ. Bác sĩ nha khoa nhìn vào miệng bệnh nhân và có thể kiểm tra răng, giải phẫu hàm, lưỡi và họng mỗi lần khám (ít nhất hai lần một năm)
Bác sĩ Nha khoa có thể thu thập thông tin cụ thể cho thấy các dấu hiệu hoặc triệu chứng có khả năng cần kiểm tra giấc ngủ tại nhà và giới thiệu đến bác sĩ chuyên khoa về giấc ngủ để chẩn đoán chứng ngưng thở khi ngủ. Bác sĩ Nha khoa đóng vai trò quan trọng trong việc giúp bệnh nhân được giới thiệu đến bác sĩ chuyên khoa về giấc ngủ và được chẩn đoán.
Nếu bạn hoặc người thân đang gặp những triệu chứng này, đừng ngần ngại trao đổi với bác sĩ – bởi phát hiện sớm và điều trị đúng cách sẽ giúp cuộc sống nhẹ nhõm hơn từng ngày.
